Các loại thuốc cần thận trọng khi vận hành máy móc...

Tuy nhiên, mức độ cẩn trọng đổi thay tùy loại thuốc. nên chi, khi lái xe, thì cần cẩn thận nếu có sử dụng các nhóm thuốc sau đây.

Các thuốc tác dụng lên hệ tâm thần trung ương

Các thuốc tác dụng lên hệ thần kinh trung ương thường gây giảm để ý và buồn ngủ, từ đó ảnh hưởng đến an toàn liên lạc.

Thuốc an tâm thần (chống loạn thần) : Các thuốc chống loạn thần thường gây buồn ngủ và trạng thái tơ mơ (đặc biệt là khi mới bắt đầu điều trị), rối loạn dịch thuật công chứng gia lai thị giác (nhìn mờ, điều tiết kém), giảm khả năng ước lượng đường đi của xe và tài xế kém xác thực, đôi khi gây ra một số rối loạn hành vi (kích động, lú lấp...). Vì vậy, khi uống nhóm thuốc này không được làm những công việc đòi hỏi sự tỉnh táo như tài xế...

Khi dùng các thuốc gây buồn ngủ tránh lái xe.

Thuốc ngủ: hồ hết các thuốc điều trị mất ngủ đều tuyệt đối không được dùng khi lái tàu xe, đặc biệt là ngay sau khi uống hoặc khi tỉnh dậy ngày hôm sau. Nguyên do là vì các tác dụng ức chế tâm thần của các thuốc này (gây buồn ngủ, giảm cảnh giác, phối hợp cử động kém) có thể kéo dài đến 24 giờ sau khi dùng thuốc.

Thuốc chống trầm cảm : Các thuốc này có thể gây buồn ngủ, rối loạn thị giác và rối loạn hành vi (kích thích, ảo giác, lú lấp, lo âu...), dù một số nhóm thuốc chống trầm cảm ít gây các tác dụng phụ này hơn, như nhóm ức chế tái tiếp nhận serotonin (như fluoxetin) và ức chế monoamin oxydase (như phenezin). Các tác dụng nguy hiểm cho việc vận hành tàu xe đặc biệt mạnh ở thời kì đầu điều trị và Hầu hết các bệnh nhân có thể lái xe trở lại sau 1 đến 2 tuần, tùy vào mức độ tác dụng trên từng người bệnh.

Thuốc chống động kinh : Các thuốc này có thể gây buồn ngủ, cảm giác say và giảm tốc độ phản ứng và cử động. đôi khi các thuốc này cũng gây vấn đề thị giác, chóng mặt hoặc rối loạn hành vi. Chỉ những bệnh nhân động kinh đã kiểm soát hiệu quả và ổn định với thuốc mới được vận hành tàu xe sau nhiều tuần hoặc nhiều tháng bắt đầu sử dụng và cần tham khảo quan điểm quyết định của bác sĩ.

Thuốc chống Parkinson : Các thuốc này có thể gây ngủ đột ngột và không cưỡng lại được, thỉnh thoảng không có dấu hiệu báo trước. Các thuốc chống Parkinson cũng có thể gây ảo giác, kích thích, lú lẫn, các cơn loạn thần...

Các thuốc khác

Thuốc giảm đau: Các thuốc chống viêm không steroid -NSAID như ibuprofen, diclofenac, piroxicam, voltaren... cần cẩn trọng khi tài xế. Các thuốc giảm đau opioid (như morphin, pethidin) có thể hạn chế khả năng tài xế và cần rất cẩn trọng. Các thuốc này có thể gây buồn ngủ và rối loạn hành vi, từ đó khiến bệnh nhân không tự nhận ra được mình không có khả năng lái xe hoặc trở thành bất cẩn khi tài xế. Thêm vào đó, độ nhạy cảm của những cá nhân khác nhau với các thuốc opioid là rất khác nhau, do đó cần được đánh giá cẩn thận bởi người có chuyên môn, đặc biệt là khi bắt đầu điều trị. Codein liều thấp (dưới 20mg/lần) ít tác dụng phụ hơn và chỉ cần cẩn thận khi tài xế.

Thuốc chống dị ứng: Các thuốc kháng histamin đặc biệt là các thuốc thuộc đời cũ (như clorpheninramin) vốn gây buồn ngủ nhiều hơn. Tùy thể trạng từng người mà có thể có ít nhiều nguy cơ ngủ gà, có thể kèm theo rối loạn thị giác (nhìn mờ, rối loạn điều chỉnh), rối loạn hành vi (ảo giác), chóng mặt, cảm giác kiến bò và đôi khi là hạ huyết áp phong độ. Các thuốc kháng histamin H1 đời 1 này cần rất cẩn trọng khi lái xe. Hơn nữa, các thuốc này vốn là thuốc không kê đơn nên cần sự tham mưu cẩn thận của dược sĩ nhà thuốc.

Thuốc cảm cúm và thuốc ho : Đối với các thuốc ho và cảm cúm, nguy cơ ảnh hưởng đến vận hành tàu xe có thể do hoạt chất nhưng cũng có thể do alcol (như ethanol) có trong thành phần sirô và dung dịch uống. Những thuốc ở liều tối đa chứa hơm 3g alcol/ngày được xếp vào nhóm 1, cần thận trọng khi vận hành tàu xe. Một số thuốc, ngoài lượng alcol còn chứa hoạt chất có thể gây giảm khả năng vận hành tàu xe, khi đó cần rất cẩn trọng khi lái xe. Các thuốc giảm ho chứa các dẫn xuất opioid như codein, pholcodin hoặc dextromethorphan có ít nguy cơ gây ảnh hưởng đến khả năng tài xế, dù đôi khi gây buồn ngủ và chóng mặt.

Thuốc chống buồn nôn, chống nôn: Các thuốc chống buồn nôn được xếp loại là cần rất thận trọng khi tài xế do tác dụng phụ của chúng. Scopolamin dạng miếng dán dùng chống say tàu xe là thuốc chống buồn nôn gây ảnh hưởng mạnh nhất đến người lái. Thuốc có thể gây rối loạn thị giác nghiêm trọng (ví dụ nhìn mờ và mất khả năng điều chỉnh). Các thuốc chống nôn nhóm setron là thuốc kê đơn, cốt yếu được dùng để đề phòng và điều trị nôn và buồn nôn trong điều trị ung thư. Các thuốc này ít gây ảnh hưởng đến việc tài xế, nhưng đôi khi gây buồn ngủ hoặc chóng mặt, do đó cần cẩn trọng khi điều khiển tàu xe.

ngoại giả, còn nhiều nhóm thuốc khác cần thận trọng khi tài xế như thuốc cai thuốc lá, cai nghiện rượu hoặc ma túy, thuốc chống chóng mặt, thuốc chống Alzheimer, thuốc chống rối loạn tập hợp... Do đó, người dùng nên đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng thuốc, để phòng tránh những bất cẩn có thể xảy ra do thuốc.

ThS.DS. Đoàn Thị Phương Thảo